Биһиги бары тыа сириттэн силис тардыылаахпыт. Үгүс дьон-аймах дэриэбинэҕэ көччүйэ көрүлээн, сүүрэн-көтөн улааппыт буолуохтаах. Дьыл-хонук аастаҕын аайы, киһи айылҕаҕа, төрөөбүт дойдуга тардыһыыта улаатан иһэр дииллэрэ чахчы эбит. Бүгүҥҥү биһиги ыалдьыппыт Амма Өнньүөһүн олохтооҕо Екатерина Васильевна Кузьмина диэн тыа олоҕун өрө туппут, туруу үлэһит, үтүө дьарыктаах, олоххо көхтөөх көрүүлээх далбар хотун, тапталлаах кэргэн, күн-күбэй ийэ, аламаҕай эбээ ыалдьыттыыр. Кини күннээҕи тыа сирин түбүктээх олоҕун сэгэтэн биһиэхэ кэпсиэҕэ, сырдатыаҕа:
-“Аламай күн сыламынан, сыламныыр аламай күнүнэн” диэн алгыстаах сарсыарда 6 чааска уһуктан, саҥа күнү чэбдигирии сэрээккэтиттэн саҕалыыбын. Оттон эбэһээт ыстакааҥҥа сылаас уу иһэн баран, сарсыардааҥҥы ыамҥа түһүнэбин.
Саха ыалын сиэринэн үс ыанар ынахтаахпыт. Күн аайы үүт сүүрдэн, сиэннэрбитин минньигэс уонна сибиэһэй үрүҥ ас эгэлгэтинэн күндүлүүбүт. Кинилэр сайын аайы биһиэхэ сынньана, сайылыы кэлэллэр.

Ол быыһыгар өссө кыһыҥҥыга диэн илиинэн охсон бэйэ арыытын бэлэмниибит. Даҕатан эттэххэ, үрүҥ астан киһи сатаабата диэн суох. Холобур, күөрчэх, сүөгэй, арыы, суорат, иэдьэгэй (творог), сыыр, кефир биһиги ыал сандалыбытыгар өрүү бааллар. Күнүс өттүгэр быыс-арыт булан, аны кэрэ айылҕабытын кэрийэн сир астаан кэлэбит. Оҕолорбут көй салгыҥҥа көччүйэн, сүүрэн-көтөн абыраналлар. Онуоха, сайыҥҥы биир саамай улахан уонна күүстээх үлэбитинэн оттооһун буолар. Онно бары күргүөммүнэн бииргэ сылдьабыт, оччотугар эрэ күүстээх үлэни кыайа-хото үмүрүтэбит. Салгыы киэһэ оҕуруот үлэтэ саҕаланар. Оҕолор эдьиийдэрин кытта оҕуруокка уу куталлар, сыыс от үргүүллэр. Биһиги оҕурсуну, помидору, переһи өлгөмнүк үүннэрэр үтүө үгэстээхпит.



Мин бэйэм иллэҥ кэммэр оҕуруо тиһэрбин, бу эйгэҕэ үлүһүйэрбин сөбүлүүбүн аҕай. Үлэлэрбин өссө сайыннаран, тупсаран иһэбин.
Киэһээҥҥи ыаммыт 6 ч. саҕаланар үүппүтүн ыан баран, булууска сөрүүн сиргэ ууран кэбиһэбит.
Бу кэмҥэ кыргыттар киэһэҥҥи аһылыгы бэлэмнииллэр, кинилэр тугу буһарбыттарынан наһаа үчүгэйдик бэйэ-бэйэбитин кытта алтыһан, үөрэн-көтөн чэйдиибит.
Утуйуох иннинэ өссө сиэммин кытта велигынан дэриэбинэни эргийэн кэлэр үтүө дьарыктаахпыт. Төрөөбүт дойдум киэһэҥҥи салгынынан өрө тыынабыт, күннээҕи түбүктэн сынньанабыт. Бу курдук, хас биирдии үүнэр күн тыа дьонугар үгүс түбүктээх, үтүө дьарыктаах уонна элбэх үөрүүлээх түгэннэрдээх буолар.
Күһүн үгэс курдук, кэргэним бултуур сиригэр хайаан да иккиэн тиийэн балыктыыбыт, сир аһын астыыбыт. Кэргэним Федор Аркадьевич бултуур сирэ “Мундуручча” , “Бугуллаах” диэн Өнньүөстэн кэлэ-бара 400 км. буолар. Дьэ, онно тиийэн дууһалыын сынньанабыт, чэбдик салгынынан тыынабыт. Мин туохтааҕар да ордорор дьарыгым диэн спинниннинэн балыктааһын буолар. Наһаа сөбүлүүр дьарыгым. Дьиҥэр, балыгынан оҕо эрдэхпиттэн үлүһүйэбин.



Аҕам Василий Семенович Артемьев сайынын урукку “Вихрь-25” моторунан отчуттарыгар ыһык таһар этэ. Онно 5 саастаах сылдьан моторкаҕа өрүү олорсо сылдьан барсар этим. Аҕам ол сылдьан миэхэ балыктыыр араас ньымаҕа үөрэппитэ. Өссө моторканы хайдах ыытарга, онтон ыла балыктыыр дьарык миигин кытта арахсыспат диэххэ сөп. Аҕам иҥэрбит билиитэ, араас ураты ньымалара миэхэ күн бүгүҥҥэ диэри көмөлөһөллөр.
Кыһыҥҥы өттүгэр биһиги айылҕабыт маҥан хаарынан бүрүллэр, ып-ыраас, сып-сырдык көстүүлэнэр. Сарсыарда эрдэ туран хаалыктаах хаамыынан (скандинавскай) дьарыктанабын. Торуоскабын илиибэр ыллым да, хараҕым сөбүлүү көрбүт миэстэлэринэн аа-дьуо хаама турабын.


Онтон кэлэн сэрээккэлээн баран, хотоммор тахсабын. Кыһыҥҥы өттүгэр хотон үлэтэ олус түбүктээх буолар, үлэтэ букатын бүтэн испэт буолар. Холобур, дал ыраастааһына, балбааҕы күҥҥэ үстэ таһаары, от түһэрэн биэрии, борооскуларгын уулатыы, ынахтары ойбоҥҥо киллэрии о.д.а. үлэ элбэх. Киһи биир да мүнүүтэ тохтообокко, наар хамнана сылдьар буолар.
Биһиги нэһилиэкпитигэр арас тэрээһиннэр тиһигин быспакка, наар ыытыллаллар. Ол иһин ырыа да буоллун, үҥкүү да буоллун биһигинниин быстыспат ситимнээхтэр. Мин “Сиибиктэ” диэн ырыа ансаамбылыгар сөбүлээн сылльабын. Онно ситиһиибит элбэх. Ырыабыт салайааччыта Н.Н. Ефемова. Оттон Айталы-Куо салайааччылаах “Чэмэлиинэ” үҥкүү ансаамбылыгар быйылгаттан саҥа киирбитим.


Чэ, бу курдук орто дойдуга кыыс оҕо буолан төрөөн, түөрт оҕоҕо күн сирин бэлэхтээн, Ийэ буолар үрдүк дьолун билэн, Далбар Хотун аатын сүгэн тапталлаах тыам сиригэр ньир-бааччы олоробут. Туохтан да күндү мип-минньигэс сиэннэрбитинэн дьоллонон эбээ, эһээ аатын чиэстээхтик сүгэн олоробут.


Төрөөбүт дойдубут кэрэ айылҕатын, харахпыт харатын курдук харыстыыр ытык иэстээхпитин кэнчээри ыччаппытыгар эрдэттэн кэпсээн, өйдөтөн улаатыннардыбыт. Күн-ахсын айылҕалыын алтыһан, күүс-сэниэ ыла сылдьарбытыттан дьоллоохпут. Барыгытыгар нус-хас олоҕу, доруобуйаны баҕарабын!