Урут диэххэ дуу, дьиэҕэ оҕолорун көрөн олорор ийэлэр умнууга хаалар курдуктара… Хоруйа: “оҕолонон олорор үһү” диэн буолааччы. Маныаха, дьиэ хаһаайката күннэтэ төһөлөөх элбэх түбүгү көрсөн, кырачаан киһини бүөбэйдээн улаатыннарарын хас биирдии ийэлэр бэйэлэрэ билэн эрдэхтэрэ.
Билигин кэм уларыйан, олох сайдан үгүс ийэлэр дьиэни-уоту көрөн олороллорун ааһан, араас интэриэһинэй дьарыктаах, сүпсүлгэннээх олохтоох, үлэ үөһүгэр сылдьар дьон буоллулар. Онон ийэлэри, төрөппүттэри үлэҕэ, сайдыыга, талааны сайыннарыыга уһуйар кэрэ аҥаардары кытта билсэр ордук кэрэхсэбиллээх буоллаҕа.
Сааскы маҥнайгы бырааһынньыгы көрсө эһигини кытта наһаа сатабыллаах хаһаайканы, киэҥ-холку майгылаах кэрэ куону кытта билиһиннэриэхпин баҕарабын. Биһиги бүгүҥҥү ыалдьыппыт – Нарыйа Прокопьева. Кини тапталлаах кэргэн уонна үс кыталык кыргыттар күн-күбэй ийэлэрэ. Эдэр ийэ үлэтин-хамнаһын, ситиһиитин, дьиэ кэргэнин туһунан биһиэхэ сэһэргээтэ.
Үтүө күнүнэн! Мин талыы Таатта улууһуттан төрүттээхпин, Игидэй диэн нэһилиэктэн силистээхпин. Бэйэм номнуо 30 сааспын туолаары сылдьабын. Бу олохпор саамай улахан ситиһиим олоҕум аргыһын көрсөн, ыал буолан төрөппүт үрдүк аатын сүгэн сылдьарбыт. Биһиги Прокопьевтар ыал үс кыыс оҕолордоохпут.
Нарыйа, эн тыл үөрэхтээх эбиккин. Ол эрэн, кыргыттаргын көрөн олорор кэмҥэр сөбүлүүр дьыалаҕын сайыннаран, минньигэс торт астыыр эбиккин дии. Бу дьарыгын туһунан баһаалыста сырдат эрэ.
Мин торт астыырга дьулуһан туран үөрэнэммин, чахчы, сөбүлүүр дьыалабын булан сылдьабын. Ол курдук, дьоҥҥо-сэргэҕэ торт астаан атыылыыбын. Бастаан чугас дьоммун күндүлүүр этим, оттон билигин кэккэбит хаҥаан мин тортпун сөбүлээн атыылаһар эрэллээх атыылаһааччылардаахпын. Онон дьоҥҥо үөрүүнү, сырдыгы саҕа сылдьарбыттан олус астынабын.
Хайдах эмискэ кондитер буолан хаалбыккыный?
Киһи ийэ буоллаҕына кистэлэҥ дьоҕура сайдар дииллэрэ кырдьык эбит. Мин улахан кыыһым биир сааһын туоларыгар бэйэм торт астаан күндүлүөхпүн ыралаабытым. Бастакы холонуум оннук саҕаламмыта, салҕыы чугас дьонум миэхэ торт сакаастаан барбыттара. Дьиҥэр, сакааска торт астаан кондитер буолуом диэн санаабат да этим. Хайдах эрэ сыыйа-баайа бэйэтэ табыллан испитэ. Бастаан-утаа элбэх сакаас киирэн барбытыгар соһуйбутум. Эбэн эттэххэ, дьон сылаас тыла, эн үлэҕин сыаналыылларын аһаҕастык этэллэрэ киһини үрдүккэ кынаттыыр эбит.
Оччотугар маннык ыйытыылаахпын. Дьоҥҥо өҥөнү оҥорор эппиэтинэстээҕин киһи этэ да барбат, сүрдээх элбэх сыраттан тахсар үлэ бөҕө буоллаҕа. Сөбүлүүр дьарыгын төһө уустугуй? Күн аайы духуопка таһыгар туран үлэлиир хайдаҕый?
Хаһан баҕар киһи бастаан тугу эрэ үлэлээн саҕалыырыгар уустук курдук буолар. Киһи долгуйар даҕаны. Өскөтүн, эн үлэҕин дьиҥнээхтик сөбүлүүр уонна ис дууһаҕын анаан туран үтүө суобастаахтык толорор буоллаххына, улахан уустуктары көрсүбэккин. Саамай сүрүнэ – маҥнайгы хардыыны оҥоруоххун наада. Киһи бэйэтигэр эрэллээх буоллаҕына барыта кыаллар уонна сатанар эбит. Бу мин торт астааччыга эрэ диэн буолбакка, уопсай этэбин. Ханнык баҕар үлэҕэ киһи үлэтигэр кыһаллан-мүһэллэн сыһыаннастаҕына барыта үчүгэй буолар. Мин торт астыырбын наһаа сөбүлүүбүн, киһи барытыгар үөрэнэр эбит. Этэргэ диэри, 6 сыл тухары син уопутурдаҕым дии, билигин итии духуопкаттан толлубаппын.
Билигин торт арааһа үксээтэ. Дьон ордук ханнык көрүҥ торду сакаастыырый?
Торт трендэ, ол эбэтэр, муода сыл аайы уларыйан иһэр. Ол иһин биһиги, кондитердар, аныгы кэм ирдэбилигэр эппиэттиир десертары астыыбыт. Атыылаһааччылар баҕаларын учуоттуубут уонна уларыйыыны кытта тэҥҥэ хаамсабыт. Тус бэйэм үлэбэр сыл ахсын араас уларыйыылары киллэрэргэ дьулуһабын. Билигин сорох дьон уруккулуу арыы кириэмнээх да, аныгылыы кириэмнээх араас формалаах, дизайнаах тортары талаллар.
Аны үлэттэн тэйэ түстэххэ, эн ыал тапталлаах ийэтэҕин, номнуо үс оҕолоох эдэр төрөппүттэр буолаҕыт. Бэйэҥ дьиэ кэргэниҥ туһунан кэпсиирин буоллар.
Биһиги ыал аҕа баһылыга тутуу хайысхатыгар үлэлиир, урбаанньыт. Кини мин туох баар саҕалааһыннарбын өйүүр, күүс-көмө буолар үтүө киһим. Улахан кыыспыт Карина 6 саастаах, орто кыыс Диана 4 саастаах уонна кырабыт Милана бары уһуйаан иитиллээччилэрэ. Оҕолорбут туһугар биһиги күннэтэ үлэлиибит, сайдабыт, кырачааннарбытыгар үтүө холобур буола сатыыбыт.
Төрөппүт быһыытынан, кыра эрдэхтэриттэн көрсүө-сэмэй буолалларыгар үтүө өйдөбүлү хаалларабыт. Оҕолорбут аҕам саастаах дьоҥҥо убаастабыллаах сыһыаннаах буолуохтаахтарын өйдүүллэр, бэйэ-бэйэлэригэр көмөлөһөллөр, чугас дьонноругар харыстабыллаахтык сыһыаннаһаллар. Барыта кыраттан саҕаланар диэн мээнэҕэ эппэттэр, өрүү туох эрэ туһалааҕы, суолталааҕы кэпсии-өйдөтө сылдьар туһалаах. Олох араас өрүтүн (үөскүүр кыһалҕалары эҥин) кинилэргэ эрдэттэн сырдатар ордук диэн санаанан салайтарабын. Наар барыта чэпчэкитик табыллыаҕа диэн өйдөбүллээх улааттахтарына, олоххо ситэ бэлэмэ суох дьон үүнэн тахсыахтара диэн санаалаахпыт. Уопсайынан, оҕолорбутун кытта элбэхтик алтыһа сылдьабыт. Биһигини кытта алтыспыт түгэннэриттэн уһуйааннарыгар тиийэн кэпсииллэр үһү (олус истиҥник сонньуйан ылар). Ол аата оҕо өйдүүр уонна ылынар, бэйэтигэр наадалааҕы иҥэринэр эбит.
Ийэ кыыс оҕотугар арыый да тоҥ буолар диэҥҥэ төһө сөбүлэһэҕин?
– Арааһа, тоҥ диэн буолбакка ийэ кыргыттарга арыый да үрдүк ирдэбиллээх буолар диэххэ сөп буолуо. Оттон аҕа кыргыттарыгар ордук ууллар уонна сымныыр дииллэр. Биһиги да дьиэ кэргэҥҥэ оннук сыһыаннаахпыт. Бастатан туран, кыргыттар ийэлэриттэн ордук холобур ылаллар. Ол иһин ийэ кыргыттарыгар үтүө холобур буоларга дьулуһуохтаах дии саныыбын. Мин кыргыттарбар аһара кытаанах диэн буолбакка, ирдэбиллээхтик сыһыаннаһабын.
Нарыйа, аны эн иллэҥ кэмҥэр спордунан дьарыктанар эбиккин дии.
– Киһи бэйэтин туругун көрүнүөхтээх диэн санааттан спорт саалатыгар сылдьабын. Дьиҥэр, спордунан дьарыктаммытым наһаа ырааппата эрээри, саалаҕа сылдьарбын сөбүлээтим аҕай. Син биир торт астыы сылдьан, кириэмиттэн эҥин амсайанылыаххын наада. Аны туран, элбэх минньигэһи кытта доҕордоһор киһи эбии киилэ эбиниэн да сөп. Ол иһин бэйэ бодотун көрүнэн сылдьар ордук үчүгэй. Мин төһө кыалларынан үлэм кэннэ бэйэбэр бириэмэ аныыбын. Саамай сүрүнэ – бириэмэни сөптөөхтүк аттарыахха наада.
Дьэ, Нарыйа, кэпсэтиибит эн астыыр тортарын курдук олус минньигэс буолла. Сааскы бырааһынньыктарга хаһаайкалар дьиэлээхтэрин ханнык бүлүүдэнэн күндүлүөхтэрин сөбүй? Эн биһиги хаһаайкаларбытыгар анаан биир саамай сөбүлээн астыыр бүлүүдэҥ ырысыабын үллэстэн күндүлүүрүн буоллар, өссө үчүгэй буолуо этэ.
Сөп, үллэстэн бөҕө. Бүгүн биһиги балык пирогун астыахпыт.
Балык пирога
Биһиэхэ маннык продукталар наадалар:
Тиэстэҕэ:
- 230 гр. майонез.
- 15% сүөгэй 230 гр. (кефир эбэтэр суорат эмиэ барсыан сөп, 2.5%)
- 2 сымыыт.
- 200 гр. бурдук.
Бу ингредиеннары барыларын биир миискэҕэ буккуйан кэбиһэбит. Эбии 1 ч.нь. сода, ону ууксуска суурайан баран кутабыт.
Начинкаҕа:
Ханнык баҕарар балык барсар. Өскөтүн, улахан балык буоллаҕына уҥуоҕун үчүгэйдик ыраастыахха наада. Туох баар иһин уҥуоҕун хостуубут, аргыый наллаан сууйабыт-сотобут. Салгыы эти кырбыыр курдук кубиктыы быһабыт уонна ким хайдах сөбүлүүрбүтүнэн туустуур-тумалыыр.
Духуопкабытын 180 кыраадыска диэри сылытабыт уонна пирогпутун 30-35 мүнүүтэҕэ туруоран буһарабыт. Пирогу таас иһиккэ эбэтэр чараас соҕус лиискэ (противень) уган буһарыахха сөп. Бастаан тиэстэбит аҥаарын иһиппитигэр кутан баран, балыкпытын, салгыы ордубут тиэстэнэн балыктарбытын бүрүйэн кэбиһэбит. Буспутун кэннэ сылааьыгар бэйэ5ит хайдах себулуургутунэн сыыр кутуоххутун сеп.
Минньигэстик аһааҥ!
Биһиги ийэ буоларыттан дьоллонон чаҕылыйа, өрүү олох үөһүгэр үөрэ-көтө сылдьар Нарыйаҕа истиҥ кэпсээнин иһин махтанабыт!
Сэһэргэстэ
Екатерина Афанасьева
